Krv i krvne grupe

Krvna plazma

Krvna plazma je vanstanična tekućina koja se dobiva kada se iz nezgrušane krvi izdvoje krvne stanice. Sama riječ plazma je grčkog porijekla i znači stvaranje. Fizičke osobine plazme su: količina, boja, specifična masa, viskoznost, osmotski tlak i PH.

Količina plazme u organizmu iznosi oko 41 cm³ na jedan kg tjelesne mase što čini više od polovice cjelokupne zapremine krvi. Smanjuje se pri povećanom znojenju, a tijekom trudnoće može se povećati čak i do 30%.

Boja i krvne plazme i seruma je žućkasta i bistra. Djelom ona potječe od bilirubina (žučne boje) koji nastaje razgradnjom hemoglobina, a djelom od obojenih supstancija karotina. Pri povećanju bilirubina u krvi boja krvne plazme je intezivno žuta ili žuto-mrka. Nenormalno raspadanje eritrocita povlači i promjenu boje plazme u ružičastu do crvene zbog pojave hemoglobina u plazmi.

Specifična masa i plazme i seruma se kreće od 1.015-1.030 što znači da je manja od specifične mase krvi, a to je zbog toga što u krvi imamo i eritrocite. Specifična masa plazme zavisi od koncetracije bjelančevina.Može se izmjeriti pomoću piknometra.

Viskoznost krvne plazme i seruma je tri puta manja od viskoznosti krvi. Zavisi od odnosa albumina i globulina. Povećanje količine globulina povlači i povećanje viskoznosti plazme.

Osmotski tlak plazme je skoro isti kao i kod krvi. Zavisi od broja čestica rastvorenih u njoj: kationa i aniona raznih elektrolita, molekula organskih jedinjenja i kolidnih čestica. Cjelokupni osmotski tlak iznosi 6,5 atmosfera.

PH plazme je od 7,5-7,6. Krvna plazma je slabo bazna, a u odnosu na krv je slabo bazne reakcije jer se pri izdvajanju plazme iz nje gubi određena količina CO2.

Što se tiče kemijskog sastava krvne plazme ona sadrži veliki broj organskih i neorganskih tvari. Neorganske supstance su voda i neorganske soli. Voda čini 90-92% krvne plazme i njena količina je stalna. Voda iz plazme čini dio vanstanične vode i u tijekom života njen postotak u plazmi se mijenja.

Neorganske soli čine oko 0,8% krvne plazme i nalaze se u vidu kationa, aniona i oligoelemenata. Kationi su: natrij, kalij, kalcij i magnezij. Najvažniji anjoni su: kloridi, bikarbonati, fosfati i sulfati. Oligoelementi su: željezo, bakar, mangan, kobalt, jod i dr.

Organske tvari su: bjelančevine, lipidi, ugljikohidrati, vitamini, enzimi i hormoni. Bjelančevine su najveći čvrsti sastojak krvne plazme. Ukupna količina je 6,5 g %. Djele se u tri grupe: fibrinogen, albumini i serum globulini. Fibrinogen je najznačajnija bjelančevina u koagulaciji krvi. Po kemijskom sastavu spada u globuline. Stvara se isključivo u jetri. Količina u plazmi je 0,3-0,5 g %. Albumini su zastupljeni u plazmi s 3,5-5,0 g %. Stvaraju se u jetri i uloga je u održavanju osmotskog tlaka krvi. Globulina ima u krvnoj plazmi 2-3 g %.

Lipidi, čija količina varira u krvnoj plazmi zavisno od vrste hrane i vremena koje je proteklo od obroka do vremena uzimanja krvi za određivanje lipida.

Ugljikohidrati su u većini u obliku glukoze. Njezina koncetracija u krvnoj plazmi je 80-120 mg %, ali se poslije obroka povećava do 200 mg % da bi se za 2-3 sata vratila na normalno.

Vitamini su u krvnoj plazmi zastupljeni u vrlo malim koncentracijama:

• Vitamin A 0,025 mg
• Vitamin B1 0,0005
• Vitamin B2 0,0008
• Nikotinska kiselina 0,03
• Vitamin B5 0,012
• Vitamin B9 0,0017
• Vitamin C 0,75

U krvnoj plazmi se nalaze hormoni svih žlijezda s unutrašnjim lučenjem. Njihove količine su vrlo male.

Uloga plazme je višestruka. Najznačajnije su transportna, obrambena, uloga u regulaciji PH krvi, stanica tkiva, uloga u hemostazi i homeostazi. Transportna uloga se sastoji u prijenosu mnogobrojnih tvari do i od pojedinih tkiva i organa. Obrambena uloga se ostvaruje preko gamaglobulina iz kojih se stvaraju antitjela protiv mikroorganizama. Uloga u regulaciji PH krvi osigurava se preko organskih i neorganskih sastojaka plazme. Uloga u hemostazi ostvaruje se preko koagulacije krvi. Preko krvne plazme iz probavnih organa donose se različiti elektroliti i druge materije i predaju se međustaničnoj tekućini, a ove stanicama.