Tikovi

Definicija tikova

Tik je brz, nevoljan, besciljan pokret, koji se ponavlja uvijek prema istom obrascu. Motorni tikovi mogu biti praćeni fenomenom nevoljne vokalizacije (ispuštanjem zvukova ili riječi).

Tikovi se mogu pojačani u uvjetima stresa, buke, psihičke napetosti i primjene lijekova koji djeluju stimulativno na središnji živčani sustav (SŽS).

Tikove možemo klasificirati prema:

a) kliničkoj prezentaciji: jednostavni (zahvaćaju jedan mišić ili manji dio tijela - treptanje, trzaji vrata i sl.)
složeni (dobro kordinirani pokreti - lupanje, dodirivanje predmeta, uvijenje udova i sl.).

b) trajanju i učestalosti: klonički (brzi i kratki)
distonički (tonička produžena kontrakcija).

c) distribuciji: promjenjive lokalizacije
multifokalni.

d) načinu javljanja: iregularni
intermitentni
repetitivni.

e) etiologiji ( prema Less and Tolosa, 1988):
A) Fiziološki tikovi - manirizmi
B) Patološki tikovi

1. Idiopatski tikovi

Akutni jednostavni tranzitoni tik
Perzistentni jednostavni ili multipli tikovi djetinjstva
Kronični jednostavni ili multipli motorni tikovi
Tikovi koji se prvi put javljaju u odraslom dobu ili senilni tikovi
Gilles de la Touretteov sindrom

2. Simptomatski tikovi

Kromosomske abnormalnosti
Mentalne retardacije (Rettov sindrom, Aspergerov sindrom, perinatalna anoksija)
Bolesti bazalnih ganglija (Huntingtonova horeja, Parkinsonova bolest,
neuroakantocitoza, Sydenhamova horeja, distonija)
Shizofrenija
Traume glave
Infektivni-postinfektivni (encefalitisi, Jacob-Creutzfeldtova bolest i sl.)
Cerebrovaskularne bolesti
Lijekovi (levodopa, neuroleptici, antiepileptici, psihostimulansi i sl.)
Metabolički poremečaji (trovanje CO, hipoglikemija)

3. Različite navike

Sisanje palca, grickanje noktiju, trihotilomanija, čačkanje nosa, dodirivanje genitalija, aerofagija, hiperventilacija i sl.

4. Stereotipije

Najčešći tikovi u kliničkoj praksi su:

Akutni jednostavni tranzitorni tikovi javljaju se u djetinjstvu, slabijeg intenziteta i prolaznog karaktera. Motorni tikovi mogu biti vrlo jednostavni kao što su treptanje, grimasiranje, trzanje ramenom. Nevoljni vokalni tikovi najčešće su jednostavni (pročišćavanje grla, šmrkanje, mljackanje, krikovi).

Kronični tikovi javljaju se u djetinjstvu ili u odrasloj dobi. Kliničku sliku karakterizira postojanje tikova koji ne zahvaćaju više od tri mišićne grupe u trenutku prezentacije bolesti, bez promjena u intenzitetu tikova, mogu se voljno suprimirati, traju više od godinu dana. Dakle, kronični tik je ustaljenog intenziteta koji nije podložan promjenama.

Gills de la Touretteov sindrom (GTS) uglavnom počinje prije 20. godine života, rijetko do 40. godine života. U malog broja bolesnika bolest je prolaznog karaktera. Karakterizira ga kombinacija motornih i vokalnih tikova, uz oscilacije intenziteta i učestalosti tikova kao i promjenjivost vrste tikova (klimanje glavom, žmirkanje, podizanje ramena, vokalizacija i sl.).

Simptomatologija Gills de la Touretteov sindroma:
Motorni tikovi
Nevoljni vokalni tikovi (šmrkanje, mljackanje, lavež, krikovi)
Koprolalije (prisilno psovanje)
Kopropraksija (prisilni socijalno neprihvatljivi pokreti)
Eholalija (nevoljno ponavljanje tuđih riječi)
Ehopraksija (nevoljno ponavljanje tuđih pokreta)
Palilalija (nevoljno ponavljanje vlastitih riječi ili zvukova)
Opsesivno - kompulzivno ponašanje
Nemogućnost održavanja pažnje
Poremećaj spavanja.

Kliničku sliku GTS češće nalazimo u muškaraca nego žena uz učestalo pozitivnu obiteljsku anamnezu. Registriraju se neurološki znakovi, a na psihološkim testovima znakovi "organiciteta", uz poremećaje pažnje i smetnje učenja. Registriraju se promjene EEG-a. Bolest je češća u lijevaka i ambidekstra. Tikovi su prisutni i tijekom spavanja. Nivo homovanilne i 5-hidroksiindoloctene kiseline u likvoru su smanjeni.