Sindrom X

Opis sindroma X

Iako se autori ne slažu o izrazu te Europljani i dalje govore o metaboličkom ili polimetaboličkom sindromu, a Amerikanci o sindromu X ili sindromu inzulinske rezistencije (IRS), svi se slažu da su bolesnici s tim sindromom jako ugroženi od bolesti srca i krvnih žila. Četiri su glavne značajke metaboličkog sindroma:

1. pretilost gornjeg dijela tijela (androidni odnosno muški oblik pretilosti u obliku jabuke za razliku od tzv. ženskog u obliku kruške),
2. poremećaj iskorištavanja glukoze u stanicama,
3. povećana koncentracija triglicerida u krvi i
4. povišen krvni tlak.

Osnovna je značajka sindroma X to što se metabolički poremećaji ne javljaju pojedinačno kao što se nekad smatralo, nego istodobno i tako zajedno povećavaju rizik za pojavu koronarne bolesti.

Pretilost

Stanje koje sasvim sigurno pridonosi povećanju krvožilne ugroženosti jest pretilost. U nastanku pretilosti, kao i u nastanku sindroma inzulinske rezistencije, važni su i neki endokrini poremećaji. Mnogobrojna su ispitivanja pokazala da bolesnici s centralnim tipom pretilosti imaju povećano lučenje kortizola (hormona nadbubrežne žlijezde). Povećani omjer struk/bokovi povezan je sa smanjenim stvaranjem spolnih hormona, kao što je testosteron u muškaraca, i sa smanjenim lučenjem hormona rasta. Zbog povišene razine kortizola i inzulina u kombinaciji s niskim razinama hormona rasta i spolnih steroida mogu se početi nagomilavati lipidi. Te hormonske promjene vjerojatno izazivaju jače nagomilavanje potkožne masti. U bolesnika kojima nedostaje bilo testosteron bilo hormon rasta smanjuje se pretilost kad se vrijednosti nedostatnih hormona normaliziraju.

Dislipidemija

Kao što smo u uvodu rekli, za sindrom X nije karakterističan samo jedan poremećaj razine lipida, nego se govori o dislipidemiji, pod kojom se podrazumijevaju prvenstveno povišene vrijednosti triglicerida u krvi, ali i snižene razine "zaštitnog" HDL-kolesterola. U sindromu X postoji veća količina lipoproteina male gustoće takozvanog subtipa B, koji sadrži veći broj malih gustih LDL-čestica (small dense LDL). U nastanku koronarne bolesti ti lipoproteini male gustoće djeluju zajednički s poremećajima u zgrušavanju krvi i metaboličkim poremećajima.

Povišeni krvni tlak (hipertenzija)

Hipertenzija je jedna od najvažnijih sastavnica u sindromu X. Hipertenzivne su osobe jače otporne na inzulin i imaju veće vrijednosti inzulina od osoba koje imaju normalne vrijednosti krvnog tlaka, a postoji i pozitivna veza između stupnja hipertenzije i stupnja inzulinske rezistencije. Za inzulin se pokazalo da utječe na brojne procese koji sudjeluju u regulaciji krvnog tlaka. Povišene razine inzulina u serumu pojačavaju apsorpciju natrija u bubrezima i stimuliraju simpatički živčani sustav uz skeletne mišiće i druge organe.